تعریف گنبد:
– «گنبد، ساختمانی تقریباً به شکل نیم کره که از خشت و آجر و گچ و غیره بر فراز عمارتی سازند؛ قبّه: « (طاوسها) بیشتر در گنبدها بچه میآورندی.»
– «گنبد و گنبده- بضم اول و فتح بای موحده و سکون ثانی و دال بینقطه. ف. عمارتی مدور که سقف آن محدب بوده باشد و گنبد قابوس که در هشت فرسنگی استرآباد است قبر امیر کیکاوس ابن ابوطالب مشهور به وشمگیر است و ارتفاع آن پنجاه و پنج ذرع است و کاوس همان است که در حرف کاف تصحسح و تشریح یافته است و از مشاهیر شاهان تبرستان است و گنبد را بنابراین بهر چیز مدور اطلاق نمایند و غنچة گل را نیز گویند زیرا که آن نیز بشکل گنبد است….»- «گنبد … Coupoleمعماری. درون، قسمت مقعر یک گنبد، گنبد انوالید، گنبد پانتئون. «گاهی بخود گنبد نیز گفته میشود.»(فرهنگ معین)
– «گنبد ( … ) Dômeمعماری ،یک سقف نیم کرهای، یا ناشی از نیم گنبد، گنبد نامیده میشود که یک بنا، هرچه باشد، را میپوشاند. این نوع ساختمان، که به گنبد نیز اطلاق میشود، میتواند فرمهای مختلف بخود گیرد. گاهی یک نیم گنبد نامیده میشود، مانند بنای مدور پانتئون اگراریپا در رم؛ گاهی یک نیم دور شبه کرهای پهن شده را معرفی میکند مانند گنبد سنپیر رم: هنگامی که قرار گرفته است؛ گاهی یک نیم مدور تقریباً مسطح را نقش میکند: در این مورد گنبد Dômeهلالی کوتاه شده نامیده میشود. اغلب گنبدها (Dôme) در روی یک پلان مدور ارتفاع میگیرد؛ اما انواع دیگر آن که پلان چند ضلعی دارد نیز دیده میشود. بعضی دیگر پایة چهارگوش نیز دارد….
زکی زاده، فرزانه. زکی زاده، فرحناز.” بررسی گنبد در ادوار مختلف حکمت و هنر اسلامی”. دومین کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری. تهران. ایران.