ابتدا:

 در رحم است که فرد معنا می یابد. در رحم فرد می فهمد که حق دیگری هم هست. حق شخص که از مرحله شک عبور کرده است باعث می شود تا همراه شدن با دیگران را به راحتی بفهمیم

انتها:

از عوامل عمده ایجاد صحو و سکر در سالک باید از فنا و بقا نام برد.  بر همین اساس در آغاز به تبیین فنا و بقا و جایگاه آن در عرفن و تصوف اسلامی پرداخته می شود. به ویژه بین کسانی که در عرف مطالعات عرفانی تحت عنوان مکتب بغداد شناخته می شود. فنا از عالی ترین مفاهیم و مباحث عرفان اسلامی و از دیدگاه جنید، یکی از مراتب توحید است که سالک در جهت رسیدن به حق از خود و صفات خود خالی می شود و سراسر وجود خویش را از صفات حق  ملق سرشار می یابد. این مرحله در عرفان اسلامی، مقام به شمار می آید و از دید صوفیان، سکر مسلک و پیروان “مکتب بایزید، نهایت و غایت تهذیب و سلوک به شمار می آید(میرباقری فرد و رضایی، ۱۳۸۹)

منبع:

سید علی اصغر میرباقری فرد. رضایی، مهدی (۱۳۸۹) چایگاه صحو وسکر در مکتب عرفانی بغداد و خراسان. نشریه ادب و زبان دانشگاه شهید با هنر کرمان. دوره جدید شماره ۲۸(پیاپی، ۲۵