ارزیابی محمد بن عبدالرحمان از دیدگاه محمد عبدالله عنان

محمد بن عبدالرحمان بن حکم یکی از بهترین امرای اموی  در اندلس بود و از دیگران زیرکتر و هوشیارتر. رازی گوید: محمد را در امارتش آثار جمیل بود و کارهای شگرف و پیروزی های بزرگ. به مصالح مسلمانان توجه داشت و به ضبط ثغور اهتمام می ورزید. ” محمد امیدوار بود در اصلاح امور و احداث بناها پای به جای پای پدر نهد ولی حوادث برخلاف ان بود که او میخواست. در عصر او فتنه و آشوب سراسر اندلس را فرا گرفته بود و او ناچار شد سراسر فرمانروایی دراز مدت خود را در صرف غزوات پی در پی و مبارزه مستمر گرداند. همه تلاش او |ان بود که تخت فرمانروایی بنی امیه را حفظ کند و قدرت اسلامی را در اندلس از فرو ریختن نگهدارد و این کاری بس دشوار بود، ولی  او با دلیری  و کاردانی بر این مهم دست یافت.

از یک سو لشکر های خود را هر تابستان به سرزمین های مسیحیان می فرستاد و از دیگر سو برای  گوشمال شورشگران بسیج نیرو می کرد و از این کارها ملول نمی شد.

همه امور در دست دو خاندان از خاندان های بزرگ قرطبه بود : بنی شهید و بنی عبده.

عنان، محمد عبدالله (۱۳۸۰) تاریخ دولت اسلامی در اندلس . ترجمه عبدالمحمد آیتی. نشر کیهان. جلد اول.   صص ۳۳۴-۳۳۶