شهرها و ولایات مهم و معروف عربستان که از نظر تاریخ ادبی باید مختصر اطلاعی از آنها داشته باشیم قرار ذیل است:

۱-      مکه معظمه یا ام القری که بعضی آنها را از تهامه و معنی از حجاز شمرده اند. در اشتقاق و وجوه متعدد گفته اند و محققین بر آنند که این کلمه عربی الاصل  نیست و اصل آن لفظ “مکا” است که در لغت بابلی به معنی خانه است.

مکه با این که در زمین لم یزرع واقع شده بود به واسطه ئخانه کعبه که طوایف عرب از اطراف به زیارت آن می رفتند اتشهار و احترامی خاص داشت. ریاست این شهر با قبیله قریش بود و در اراضی مرتفع که در جنوب شهر واقع شده بود طایفه هذیل مسکن داشتند و شعرای این طایفه به لطافت و رقت سخن ممکتاز و معروفند.

۲-      یثرب در حجاز که مسکن دو قبیله اوس و خزرج و مستعربین یهود بود. این شهر به اندازه مکه اشتهار نداشت. لیگن در ظهور اسلام پس از ان که پیغمبر (ص) بدان شهر مهاجر نمو اشتهاری عظیم یافت و نام “المدینه” معروف گردید. و مسلمانان بعدها القاب بسیار از قبیل طیبه و مقدسه و دارالهجره و قبه الاسلام و مدلخل صدق و شافیه و مبارکه بدان دادند. در نزدیکی این شهر در سمت شمال قلعه ها و حصارهای خیبر  بود که اختصاص یهود داشت و فدک که در تاریخ اسلام عنوان و شهرتی خاص دارد یکی از قرای خیبر بوده است.

۳-      صنعاء مرکز تمدن یمن که در آبادی و ثروت و خوشی آب و هوا نظیر دمشق و شام بود. و قصر غمدان که هم در تاریخ عرب قدیم و هم در آثار ادب عربی عنوان دارد در نزدیکی این شهر بوده است. و  دیگر از آثار دیم این شهر ویرانه های “ظفار” مرکز حکومت حمیری ها است ککه مثال معروف ” من دخل  ظفار حمر” نام آن را زنده داشته است.

۴-      همان که ناحیه کوهستانی در جنوب شرقی جزیره است و مردم آن به مهارت در دریانوردی معروف بودند و در عصری که مورد بحث است طوایفی از قبیله ازد و شعبه از قبیله طی به  نام تیهان در ان جا مسکن داشتند

۵-      طائف در مشرق مکه که به اعتدال هرا و وفور میوه در بلاد حجاز معروف و ممتاز است. در این شهر طایف ثقیف مسکن داشتند. و این طایفه به عقیده بعضی مولفین از بقایای قوم ثمود بوده اند. عکاظ که مهم ترین بازار سالیانه عرب در ان جا تشکیل می یافت در یک منزلی طائف بوده است./

۶-      یمامه که از مدینه کوچکتر لیکن آب ان فراوانتر و نخلستانش مهم تر و حاصل خرمایش بیشتر بود و همین شهر است که مسیلمه کذاب در زمان پیغمبر (ص) در ان جا به دعوی نبوت قیام کرد و در زمان خلافت ابوبکر کشته شد. و سخت ترین جنگ مسلمانان با مرتدین عرب ” اهل رده” جنگ یمامه بود.

۷-      هجر که مرکز بحرین بود و این شهر را قرامطه در زمان اسلام هنگامی که بر بحرین استیلا یافتند ویران ساختند و به جای آن احساء را بنا کردند. در بحریان طوایفی از تمیم و عبدالقیس ساکن بودند

۸-      نجران از بلاد یمن که اهالی آن کیش نصاری داشتند و در برابر خانه کعبه که در مکه بود کلیسایی بنا کرده بودند که گاهی نام کعبه نجران خوانده می شد.

بهمنیار، احمد.(۱۳۱۶) تاریخ ادبیات عربی. مجله ارمغان. شماره ۸٫ صص ۳۰-۳۸