پذیرش دین اسلام توسط مردم ایران

بررسی مفاد اولین عهد نامه های صلح، میان فاتحین مسلمان و بزرگان محلی ایران، حاکی از عدم اعمال سیاست اجبار و زور در دعوت و جذب ملل شکست خورده در امر پذیرش دین اسلام، از سوی اعراب مسلمان است. این که بسیاری از کارگزاران نظام پیشین، بدون تغییر آیین خود، به خدمت نظام جدید در آمدند، این حقیقت را روشن می سازد که مسلمین اصراری بر پذیرش اسلام از سوی شکست خوردگان نداشته اند حتی در این راستا، هیچ کوشش آگاهانه ای از سوی لشگریان مسلمان مشاهده نمی شود. تنها یکی از سه پیشنهادی که مسلمانان از ابتدا، همواره در مقابله با حریفان بر آن تاکید می کردند، دعوت به اسلام بود. مثلا آنان در مواردی همچون فتح آذربایجان، از بومیان دعوت کردند که اسلام را برگزینند. از سوی دیگر، با آنکه  اسلام، خود، داعیه ی جهان شمولی داشت، اما روشن است که باید میان فتوحات اعراب و گسترش اسلام، از نظر کیفی و هم کمی تفاوت نهاد.

مفتخری، حسن. زمانی، حسین.(۱۳۸۱). تاریخ ایران. از ورود مسلمانان تا پایان طاهریان. انتشارت سمت. ص ۵۳