بحثی کوتاه در تفکر لیوتار

به اعتقاد لیوتار زبان شناسی ساختاری فردینان دو سوسور نمونه بارز  فرآیند گفتمانی کردن فضای متنی به شمار می رود که تمام آثار زبانی را به معانی ایجاد شده در جریان بازی بین دالها تقلیل می دهد. سوسور زبان را بازنمایی زبانی بر حسب جدولی از عناصر متضاد می داند که زبان را تشکیل می دهند. در حوزه فضای تصویری، نظم و تناسب پرسپکتیو رنسانسی نوعی تقلیل گفتمانی موازی و همسو را اعمال می کند: تقلیل امر مرئی {The visible} به امر قابل عرضه یا قابل بازنمایی {The responsible} تعیین مختصات دقیق هندسی پرسپکتیو، میزان مرئی بودن اشیاء را بر اساس رابطه آنها با دیگر اشیاء در شبکه مکانی سطح پرسپکتیو مشخص می سازد. بدین ترتیب، قاعده گفتمان عبارت است از ادعای به نظم دراوردنِ وجود {Being} به مثابه ساختار معانی و شناساندن یا تعیین هویت هستی{Existence} یا همسان انگاشتن و یکی گرفتن وجود با هستی بر اساس امر قابل بازنمایی از طریق ایجاد و برقراری حاکمیت انحصاری شبکه تقابل و تضاد های موجود بین مفاهیم و دال ها.

ژان فرانسوا لیوتار در کتاب وضعیت پسانو(۱۹۷۹) هدف خود را بررسی وضع دانش در جوامع توسعه یافته ی کامپیوتری یا پسا صنتعی (postindustrial) می داند. وضعیتی که ان را “پسانو” می خواند. د رمقابل او “نو” (modern) را ویژگی علومی می خواند که مشروعیت خود را از یک فراروایت(metanarrative) یا فراگفتمان (metadiscourse) یا روایت کلی(grand narrative)  کسب می کنند به عبارت ساده، لیوتار پسانو را به معنای ناباوری به فراروایت ها می داند. چیزی که نشانگر بحران فلسفه متافیزیکی است. او برای توصیف وضعیت پسانو به نظر ی بازیهای زبانی(language hames) متوسل می شود و می گوید ما در میان شما زیادی از بازیهای زبانیِ نامتجانس و مقایسه ناپذیر زندگی می کنیم و این نشان می دهد که بر دانش پسانو به جای توافق و همخوانی، اختلاف و ناهمخوانی حاکم است. (وحید بزرگی، ۱۳۷۵)

نمونه برجسته روایت بزرگ برداشتی  از تاریخ است که جهت گیری  و غایت آن را رهایی بشر می انگارد. در این روایت بازی های زبانی مختلف، مانند بازی زبانی علم ، بازی زبانی تضادها و جنگ های طبقاتی ، بازی  زبانی اخلاق و فلسفه، و جز آن همگی –زیر چتر کلی رهایی بشر – بیانگر پیشرفت دائمی از جهت تولید ثروت ماید و بهبود اخلاقی است. و فهم هر حادثه و قضاوت درباره ی هر حادثه فقط از چشم انداز هدف نهایی تاریخ یعنی رهایی بشریت ممکن است. از چشم انداز  این روایت ،  درباره هر حادثه مهم اجتماعی ، سیاسی  و علمی  باید این پرسش را طرح  کرد که آیا این حادثه قدمی به سوی رهایی توده های مردم هست یا نه.(حقیقی،۱۳۸۳، ص ۳۲)

بزرگی، وحید. (۱۳۷۵). پسانوگرایی : دریدا ، فوکو و لیوتار. مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی ۱۳۷۵ شماره ۱۱۱ و

حقیقی، شاهرخ.(۱۳۸۳) گذار از مدرنیته، نیچه، فوکو  لیوتار، دریدا. نشر آگه.

لیوتار، ژان فرانسوا. (۱۳۸۱) .وضعیت پست مدرن، گزارشی درباره دانش. پیشگفتار: فردریک جیمسون. ترجمه حسینعلی نوذری. مقدمه مترجم. صص ۱۰-۱۲

 

 

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *