سقراط و علاقه به نیکی

(برگرفته از رساله لوسیس یا دوستی)

سقراط: آیا علاقه ما به نیکی از این بابت  است که بدی وجود دارد؟ مطلب را به طرز دیگری بیان می کنم: فرض کن از سه مقوله نیک و بد و آنچه  نه نیک است و نه بد فقط آنچه نیک است و آنچه نه نیک است و نه بد به جا بماند و بدی نابود شود. بنابراین  دیگر بدی را به جان و تن ما  و به آنچه نه نیک است و نه بد دسترسی نیست. در این صورت آیا هنوز نیک به حال ما سودی خواهد داشت یا به کلی بی فایده خواهد بود؟ چون اگر چیزی نباشد که ما آزار دهد به رهاننده ای نیازمند نیستیم. وقتی بدی در عالم بود ما طالب نیکی بودیم و آن را به صورت علاج بدی می خواستیم. اما اگر دردی نباشد، چه نیازی به درمان هست؟ اما آیا این مطلب حقیقت دارد؟ آیا طبیعت نیکی این گونه است که در حالی که به خودی خود هیچ فایده ای ندارد، به سبب بدی مورد محبت ماست؟ و ما که میان خوبی و بدی قرار داریم تنها به علت وجود بدی است که خواهان نیکی هستیم؟(افلاطون،،۷۸،۱۳۸۲-۷۹)

موضوع  اصلي در نوشته های سقراطي معرفتي است که دستيابي بدان برابر با دستيابي به فضیلت يا نيکيِ اخلاقي است؛  بدين معني که سبب هر خوبي،  بهره مندی از آن معرفت، و سبب هر بدی، بي بهرگي از آن است. فضیلت اخلاقي نيز سببِ اصليِ کسب سعادت است . بنابراين سعادت در گرو فضیلت، و فضيلت در گرو معرفت است؛ زيرا در فلسفه ی سقراط برخورداری از معرفت، سبب عمل کردن بر اساس آن مي شود و کردار نيك در پي دارد و کردار نيك سعادت به بار مي آورد. پس، نزد سقراط، فلسفه جنبة عملي دارد و با زندگي و نحوة وجودیِ فيلسوف پيوند مي خورد؛ و به بيان ديگر، راه زندگي است، نه علم يا فني جدا از شيوة زندگي.(شفیع بیک، ۱۳۹۵)

ايمان شفيع بيک(۱۳۹۵). معرفتشناسی اخلاقی سقراط: پيوند نظر و عمل در نوشته های آغازين افلاطون حکمت و فلسفه  سال دوازدهم ، شماره دوم، تابستان ۱۳۹۵، صص ۵۱-۷۳

افلاطون.(۱۳۸۲). پنج رساله.شجاعت، دوستی، ایون، پروتاغوراس و مهمانی. ترجمه محمود صناعی. نشر هرمس. صص ۷۸-۷۹