مقدمه

 قبيله کنده، از قبایل قحطانی ساکن منطقة حضرموت در جنوب عربستان بودند. این قبیله، پس از مهاجرت از جنوب به شمال در نجد مستقر شدند. آنان در مرکز شبه جزيرة عربستان حکومتی را به وجود آوردند که از نخستین و معروف ترین ملوک آن می توان به «جر آكل المرار» اشاره کرد. مهم ترین اقدام وی، گرفتن سرزمین های بکربن وائل از حاکمیت آل لخم بود. کنده به رهبری او حکومتی قبیله ای تشکیل دادند که باعث وحدت بخشی گروهی از عربهای نیمه بدوی و بدوی گردید. این عمل کرد کندیان، پیش از شکل گیری حکومت در حجاز و ظهور پیامبر اسلام(ص) بود و بدین دلیل، اهمیت قابل ملاحظه ای داشت. از دیگر فرمانروایان معروف کنده، بعد از جر، حارث نام داشت که وی باعث گسترش قلمرو قبیله خود گردید.

 پس از افول قدرت کندیان در نجد، آنان به حضرموت مهاجرت نمودند. از مشهورترین ملوک آنها در این منطقه، می توان به «معدیکرب» معروف به «اشعث» (ژولیده موی) اشاره نمود که از نفوذ و قدرت فراوانی در زمان خود برخوردار بود.

خاستگاه و نسب قبيله کنده

 از جمله قبایل قحطانی ساکن جنوب عربستان و در منطقه حضرموت، قبیله کنده بود. کنده نسبشان به ثور (کنده) بن عفير بن الحارث بن مره ادربن زید بن يشجب بن عريب بن زید بن قحطان بن سبا می رسد. تاریخ نویسان، وطن اصلی این قبیله را جبالی در یمن، مجاور با حضرموت دانسته اند. اطلاع دقیقی از محل سکونت اولیه کنده، قبل از مهاجرت به حضرموت و چگونگی هجرتشان در دسترس نیست. به عبارت دیگر، کنده یا کدت، مجموعه قبایلی به شمار می آمد که منشأشان را جنوب عربستان می دانند. آنان در بخش شرقی یمن سکنی داشتند که مرکز آن شهر دمون بود.

مهاجرت قبيله کنده از حضرموت

اعراب کنده در زمانی نامعلوم و به سبب بروز بعضی مسائل در جنوب عربستان، ناگزیر به مهاجرت از منطقه حضر موت شدند و در صدد جستجوی مکان مناسب برای خود در میان قبایل شمال عربستان برآمدند. آنان با عبور از راه های قدیمی از جنوب عربستان، روانه شمال گشتند و پس از رسیدن به نجد، پراکنده و به صورت گروه ها و قبایل، در نواحی مختلف عراق، فلسطین، فنیقیه و سوریه سکنی گزیدند. آنان در عربستان مرکزی، بخشی از اراضی متعلق به قبيله معد را اشغال کردند که مرکز آن شهر غمرذی کنده در جنوب غربی نجد قرار داشت و فاصله اش تا مکه دو روز بود.

یعقوبی علت مهاجرت کنده را از حضرموت چنین می داند که دو قبیله کنده و حضرموت با هم درگیر شدند و با تهدید شدن هر دو طرف به تباهی، کندی ها که ضعیف تر بودند با کوچ از حضرموت به نجد، در نزدیکی قبایل معد سکنی گزیدند و سپس فردی به نام مرتع بن معاویه بن ثور (کنده) را بر خود حاکم نمودند. مطابق روایت یعقوبی، «حجربن عمرو» ششمین پادشاه کننده است که قبل از او مرتع بن معاویه بن ثوری بیست سال و سپس پسرش ثور بن مرتع، اندک زمانی بر آنان حکومت کرد و بعد از او، معاویه بن ثور و حارث، فرزندش چهل سال به آن جا پادشاهی داشتند، و به دنبال آن وهب، بیست سال حکمرانی بر کنده عهده دار بود.

نظر دیگر این که در زمان “حسان بن تبع” پادشاه حمیری، حجر بن عمرو، سرپرستی کندی ها را بر عهده داشت و بود به سبب دوستی و خویشاوندی بین حسان بن تبع و حجر، وی از سوی حسان بر قبایل معد ساكن در نجد حاکم شد. حجر به همراه قبيله اش با مهاجرت به نجد، در بطن عاقل فرود آمد. حمزه اصفهانی نیز معتقد است؛ نخستین شاه کنده در نجد، «حجر آكل المرار» بود که در آغاز از طرف تبع، به سوی عراق حرکت نمود و با سکونت در سرزمین معد به حکومت منصوب شد، و چون تبع درگذشت، حجر به سبب محسن سیرتش، در منطقه خود همچنان حکومت می کرد تا سرانجام در پی تباهی عقلش، از دنیا رفت. عقیده دیگر مبنی بر علت مهاجرت و به دنبال آن فرمانروایی حجر آكل المرار بر نجد را می توان چنین بر شمرد که در قبیله بكر بن وائل، به تدریج بی خردان بر خردمندان برتری یافتند و در حکمرانی برایشان چیره گردیده بودند تا جایی که توانا، ناتوان را از میان برمی داشت. از این رو، دانایان با دقت در کار خویش بر آن شدند تا کسی را پادشاه خود سازند که داد ناتوان را از توانا بگیرد، ولی عده ای، این گروه از چنین عملی، بر حذرشان داشتند و آنان دریافتند که اگر از میان خود، یکی را به پادشاهی برگزینند، موفق به اجرای کاری نمی شود.و دسته ای دیگر از مخالفانش می گردیدند. سرانجام، نزد یکی از تبع های من رفتند و از او خواستند که کسی را به پادشاهی شان بگمارد. او نیز حجر بن عمرو آكل المرار را پادشاه ایشان ساخت. حجر به همراه قبیله اش به نجد مهاجرت کرد و در بطن عاقل نزد آنان فرود آمد. از مهم ترین اقدامات وی، تصرف سرزمین های بکر بن وائل از تسلط حاکمیت آل لخم بود که او را در نظر بکر بن وائل محترم و محبوب نمود.

 ابن خلدون معتقد است، حسان بن تبع، پس از بازگشت از جنگهایش در شمال و منطقه حجاز، برادر ناتنی اش حجر بن عمرو که همان آكل المرار است را بر همه فرزندان معد بن عدنان حکومت داد.

منبع:

عبدی، سیاوش. (۱۳۸۵). قبیله کنده قبل از اسلام. فصلنامه تاریخ اسلام. سال هفتم. شماره ۲۸٫ صفحات ۵ تا ۲۳